Nihin Chin Miphun

British nih Burma (Myanmar) le India cu British India tiin ram khat in a rak uk.

1937 kum ah Burma cu British India in a then i ram khat ah a ser.  Cu ti cun, India - Burma ramri nih Chinram cu a laifang tein a then.  Chinmi cheu khat cu Myanmar chung ah le Chinmi a cheu cu India ram Mizoram chung ah an um.  Chinmi cheukhat Bawm miphun hna cu Bangladesh ah an um ve.  Cu caah, Chinmi cu Bangladesh, India le Myanmar ah kan um hna.

Kum caan sau deuh kan i then tikah Mizoram chung um Chinmi tampi nih an holh an thlau i Mizo holh in an holh.  Laiholh a hmangmi hna lak hmanh ah an holh uarnak thinlung a zawr. Nihin ahcun an pipu holh thiam cu a herh in an ruah ngai cang.

Holh in tuak ahcun Mizoholh le Laiholh hi aa khat ngai.  Kan pum cung min hna hi 90% a khat.  Buaktlak in hi holh pahnih hi 60% aa khat men lai.  Mizo nih an cawnmi an holhpi cu Laiholh/Hakha a si.  Cu caah, Mizo le Chin [Lai] hi nu khat le pa khat hrin cu kan si hrimhrim ko lai.  Kan si lo ahcun hi tluk in holh aa khatmi kan ngei kho lai lo.  Kan dihlak hi Chin kan si dih ko.  

Kum 1962 in Myanmar ram nih a ramri a khar caah ram thum ah khua a sa mi Chinmi kan caah pehtlaihnak a har chin.  Kan i hlam kho hna lo.  Kan ram cu a van i ong i ram thum khuasa miphun hawi hna cu kan van i hlam hna.  Kan sining fiang chinchin in kan i thei.  Hawikomhnak kan ngei kho cang.  Pathian thangthatnak khawmpi zong kan i zawh kho cang.

Hakha ah Mizoram khua hna Lawngtlai, Lunglei le Aizawl khuapi in khawmpi an kan zawh kho lengmang cang.  Nichuah Chinram khuasa mi hna zong nih kan va leeng kho ve lengmang cang hna.  Miphun khat kan sinak cu kan cohlan khawh ngai cang. 

Kan ram le miphun thanchonak caah miphun lian deuh kan si hi a herh tuk. Kan holh fa tete hoih in kan i then lo hi a biapi tuk.  Kan miphun hi kan dirkamh thup a hau. Kan cozah ramkhelnak phung ah i then cu a phung a si ko lai.  Nain, mi tlawm tete in bu i then lo kan hau.

Myanmar ram chung ah Chinmi tampi cu vawlei cung ram rum le tha ah Pathian nih nunning a kan cawnter.  Khua kan sa hna.  Rian kan tuan hna.  Kan fale nih fimnak an cawng.  Vawlei khuapi thatha hi Chinmi nih kan hngah khawh ve cang.  Myanmar, India le Bawm, Bangadesh in kan miphun hawi hna cu ramdang ah khual nan si ve ti lo.  Pathian nih vawleipi hi ram khat bantuk in a kan hman ter cang.  Chinram le vawlei ram tha dang hna cu pehtlaihnak tha taktak kan ngei kho cang.

Hi bantuk dirhmun ah Pathian nih a kan chiah caah kan milu a tlawm hmanh ah kan nunning cu a sang lai.  Pathian a zummi kan si ahcun kan Chin miphun zong hi a hmun lai.  Chinmi kan umnak khua le ram paoh hi Pathian nih a cawisan chin lengmang lai. Khrihfabu hna hi hruainak pakhat tang ah fel tein riantuan ti kan herh.

Pathian ah zumhnak kan ngeih lo i biakinn hna kan phak khawh ti lo sual ahcun mitlawm te kan si caah miphun dang nih a kan dolh tuan ko lai.  Cu caah Chinmi le Khrihfa cu aa then awk a si lo.  Kan zumhnak hi kan miphun sernak thazaang a si.

[cung] Chin State